Berrogeigerren Ikasgeia

1.Hiztegia

iritsi : 1. arriver, accéder

üküratü : (s')arrêter

iritsi : 2. obtenir, atteindre

agian : peut-être (avec espoir)

horrialde : page

büraso : ancêtre

ekintü : 1. grandir 2. progresser

ahokaz : oralement

miragarri : 1. admirable 2. merveille

zehatz : précis

arin : léger

mente : siècle

zeharkatü : traverser

hazi : nourrir

jardespen : responsabilité

hizkuntza : langage

ützite : héritage

gailü : équipement, appareil

lagüngoa : aide

aldaketa : échange

oraiko : pour maintenant

heltübada : peut-être


2.Aditza

Ahalezkoa (potentiel)
Nork Nor
Oraialdia/Geroaldia

-->

-->hi

Je peux le

Dezaket

Dezakezüt

Dezaheat

Tu peux le

Dezakek

Il peut le

Dezake

Dezakezü

Dezakek

Nous pouvons le

Dezakegü

Dezakezügü

Dezakeagü

Vous pouvez (sing.) le

Dezakezü

Vous pouvez (plur.) le

Dezakezüe

Ils peuvent le

Dezakee

Dezakezüe

Dezakeae

Objet au pluriel : -ez- devient -etz-
Detzaket, Detzakek,…


Lehenaldia

-->

-->hi

Je pouvais le

Nezakean

Nezakezün

Nezakean

Tu pouvais le

Hezakean

Il pouvait le

Zezakean

Zezakezün

Zezakean

Nous pouvions le

Genezakean

Genezakezün

Genezakean

Vous pouviez (sing.) le

Zenezakean

Vous pouviez (plur.) le

Zenezakeaen

Ils pouvaient le

Zezakeaen

Zezakeezün

Zezakeean

Objet au pluriel : -ez- devient -etz-
Netzakean, Hetzakean,….

On peut aussi utiliser le nom verbal ahal pour dire la même chose :
Galtatzen badeiok, egin dezakek aitak. (->hi)
Galtatzen badeiok, egiten ahal aitak.
Si tu lui demandes, père peut le faire.

Galtatü baheion, egin zezakean aitak. (->hi)
Si tu lui avais demandé, père pouvait le faire.

Nahi badü, eraman dezakezügü. S'il le veut nous pouvons l'emmener.
Ürruntik ere, ikus zezakeetzün.[zezakietzün] De loin aussi, ils pouvaient les voir.
Nola ikas dezakezü eüskara ? Comment pouvez-vous savoir le basque ?
Irabazi düna[dina] zale gal dezake. Il peut vite perdre ce qu'il a gagné.

3.Aritzeak


Ximunen langela (jarraipena)

Ximunek arrenküra badü aplikazioa ez beita xüxen ebilten. Orhit da antsiagabe zela ikasle denboran. Orai, aroa kanbiatü da ! Haren lagüna Pitxuk üsü oker egiten dütü programak. Hortakoz, galtatü gei deio Ximunek eia nola izkiriatü dütüan parte zonbait eta egiaztatü dütüanez, hari eman gabe.

 Ximun est inquiet car l'application ne marche pas très bien. Il se rappelle qu'il était insouciant dans sa période d'étudiant. Maintenant, l'époque a changé ! Son collègue Pitxu fait souvent les programmes de travers. C'est pourquoi, il doit lui demander comment il a écrit certaines parties, et, s'il les a testées, avant de les lui donner.


Azkenean, bederazik et(a) erditan, iristen da Pitxu, begitarte txarra eta begi ttipi. Berehala, Ximunek dio :
- Egün hon, Pitxu, ontsa lo egin düka ?
- Ez gaixki, haurrak hortzmina bazüan eta nigarrez izan da gai orotan.
- Bai, eta zer, orano ?, e(z) hintzan barda bestazale hire pelotako lagünekilan ?
- Hau, ere, zinez pintuka erauntsi diagü, berant etxerat arrajin gütük !
- Oraiko, behar deiat erran bürüzagia igaran dela eta erran deitala behar günütila egiaztatü eta xüxentü berehala programak. Heben, ez güntiala maskaradako parteliant !
- Nausi debrüa ! Bai bena, e(z) nük hon lanean aritzeko egün. Bürüko min animal bat badiat !
- Utz ezak oro ; nik ordaritüko hait bena lehenik behar naik argitü nola egin dütüan programak.
Bertan, Pitxuk erakusten deio nola izkiriatü dütian programak. Hüts hanitx egin dütü : hoien xüxentzia lana handia dateke. Gero, Pitxu, bere kaideran jarririk, eztiki lokhartzen da ; Ximunek, aldiz, bere bantaila aintzinean, programak oro xüxentzen dütü, Pitxu ez dela batere sinesgarri gogoan !

Enfin, à 9h30, arrive Pitxu, le visage terne et les yeux petits. Tout de suite, Ximun lui dit :
- Bonjour, Pitxu, as-tu bien dormi ?
- Non, mal, l'enfant avait mal aux dents et a pleuré toute la nuit.
- Oui, et quoi encore ? N'étais-tu pas de fête hier soir avec tes amis de la pelote ?
- Ceci, aussi, nous avons pas mal bu, et sommes revenus tard à la maison !
- Pour maintenant, je dois te dire que le chef est passé et qu'il m'a dit que nous devions vérifier et corriger immédiatement les programmes. Que nous n'étions pas ici participants de mascarade !
- Diable de patron ! Oui, mais, je ne suis pas bon pour travailler aujourd'hui. J'ai très mal de tête !
- Laisse tout ; je vais te remplacer mais avant, tu dois m'expliquer comment tu as conçu les programmes.
Tout de suite, Pitxu lui explique comment il a écrit les programmes. Il a fait beaucoup d'erreurs : de les corriger sera un grand travail. Puis, Pitxu, sur sa chaise, s'endort lentement. Ximun, par contre, devant son écran, corrige tous les programmes, en pensant que Pitxu n'est vraiment pas fiable !

Ürhentzea

Heben, üküratzen da gure lana. Heltübada, hüts hanitx baratzen dira lauetan hogei horrialde hoietan. Apal izan behar da, mintzaje sakon eta eder horren ondoan eta gure bürasoen aintzinean. Nola sortü eta ekintü den euskara, ahokaz, euskaldunen artean, hau da miragarri. Hain zehatz, hain argi, hain arin, hain goxo. Menteak zeharkatü dütü eta kültüra eder eta berezi bat hazi , eta orai artino, biziarazi. Orai, Euskal Herriko jentea, bere jardespenen aintzinean da. Utziko hiltzera hizkuntza ? Edo, bizidün oroek, indar berri bateki, arrahartüko düea bürasoen ützitea esküetan, arraheda dadin euskara gure probintzietan. Xüberotarra ez da hanitx idatzi izan : kantore, pastorala, libürü zonbait, hiztegi eder elibat badira. Bena nahi badügü bizi etxeki, eta gure haurrer utzi, bide berriak ere behar dütügü erabili : ordenagailuen lagüngoa badügü aijago eta habotxe idazteko, e-mezuez algar hitzegiten ahal dügü ürrün izaitez ere bata bestetik,... hanitx egiten ahal dügü gailü berri hoieki.