Berrogeigerren Ikasgeia
1.Hiztegia
iritsi : 1. arriver, accéder |
üküratü : (s')arrêter |
iritsi : 2. obtenir, atteindre |
agian : peut-être (avec espoir) |
horrialde : page |
büraso : ancêtre |
ekintü : 1. grandir 2. progresser |
ahokaz : oralement |
miragarri : 1. admirable 2. merveille |
zehatz : précis |
arin : léger |
mente : siècle |
zeharkatü : traverser |
hazi : nourrir |
jardespen : responsabilité |
hizkuntza : langage |
ützite : héritage |
gailü : équipement, appareil |
lagüngoa : aide |
aldaketa : échange |
oraiko : pour maintenant |
heltübada : peut-être |
2.Aditza
Ahalezkoa (potentiel)
Nork Nor
Oraialdia/Geroaldia
-->zü |
-->hi |
||
Je peux le |
Dezaket |
Dezakezüt |
Dezaheat |
Tu peux le |
Dezakek |
||
Il peut le |
Dezake |
Dezakezü |
Dezakek |
Nous pouvons le |
Dezakegü |
Dezakezügü |
Dezakeagü |
Vous pouvez (sing.) le |
Dezakezü |
||
Vous pouvez (plur.) le |
Dezakezüe |
||
Ils peuvent le |
Dezakee |
Dezakezüe |
Dezakeae |
Objet au pluriel : -ez- devient -etz-
Detzaket, Detzakek,…
Lehenaldia
-->zü |
-->hi |
||
Je pouvais le |
Nezakean |
Nezakezün |
Nezakean |
Tu pouvais le |
Hezakean |
||
Il pouvait le |
Zezakean |
Zezakezün |
Zezakean |
Nous pouvions le |
Genezakean |
Genezakezün |
Genezakean |
Vous pouviez (sing.) le |
Zenezakean |
||
Vous pouviez (plur.) le |
Zenezakeaen |
||
Ils pouvaient le |
Zezakeaen |
Zezakeezün |
Zezakeean |
Objet au pluriel : -ez- devient -etz-
Netzakean, Hetzakean,….
On peut aussi utiliser le nom verbal ahal pour
dire la même chose :
Galtatzen badeiok, egin dezakek aitak.
(->hi)
Galtatzen badeiok, egiten ahal dü
aitak.
Si tu lui demandes, père peut le faire.
Galtatü baheion, egin zezakean aitak. (->hi)
Si tu lui avais demandé, père pouvait le faire.
Nahi badü, eraman dezakezügü. S'il le veut
nous pouvons l'emmener.
Ürruntik ere, ikus zezakeetzün.[zezakietzün] De loin aussi, ils
pouvaient les voir.
Nola ikas dezakezü eüskara ? Comment pouvez-vous savoir le basque ?
Irabazi düna[dina] zale gal dezake. Il peut vite perdre ce qu'il a gagné.
3.Aritzeak
Ximunen langela (jarraipena)
Ximunek arrenküra
badü aplikazioa ez beita xüxen
ebilten. Orhit da antsiagabe zela ikasle denboran. Orai, aroa kanbiatü
da ! Haren lagüna Pitxuk üsü oker
egiten dütü programak. Hortakoz, galtatü gei deio
Ximunek eia nola izkiriatü dütüan parte zonbait eta egiaztatü dütüanez,
hari eman gabe.
Ximun est
inquiet car l'application ne marche pas très bien. Il se rappelle qu'il était
insouciant dans sa période d'étudiant. Maintenant, l'époque a changé ! Son
collègue Pitxu fait souvent les programmes de
travers. C'est pourquoi, il doit lui demander comment il a écrit certaines
parties, et, s'il les a testées, avant de les lui donner.
Azkenean, bederazik et(a) erditan, iristen da Pitxu, begitarte txarra eta begi
ttipi. Berehala, Ximunek dio :
- Egün hon, Pitxu, ontsa lo egin
düka ?
- Ez gaixki, haurrak hortzmina bazüan eta nigarrez
izan da gai orotan.
- Bai, eta zer, orano ?, e(z) hintzan barda bestazale hire pelotako lagünekilan ?
- Hau, ere, zinez pintuka erauntsi
diagü, berant etxerat arrajin gütük !
- Oraiko, behar deiat erran bürüzagia
igaran dela eta erran deitala
behar günütila egiaztatü eta xüxentü
berehala programak. Heben, ez güntiala
maskaradako parteliant !
- Nausi debrüa ! Bai bena, e(z) nük hon lanean aritzeko
egün. Bürüko min animal bat
badiat !
- Utz ezak oro ; nik ordaritüko
hait bena lehenik behar naik argitü
nola egin dütüan programak.
Bertan, Pitxuk erakusten deio nola izkiriatü dütian programak. Hüts hanitx egin
dütü : hoien xüxentzia lana handia dateke. Gero, Pitxu, bere kaideran
jarririk, eztiki lokhartzen da ; Ximunek, aldiz, bere bantaila
aintzinean, programak oro xüxentzen dütü,
Pitxu ez dela batere sinesgarri
gogoan !
Enfin, à 9h30, arrive Pitxu, le visage terne et
les yeux petits. Tout de suite, Ximun lui dit :
- Bonjour, Pitxu, as-tu bien dormi ?
- Non, mal, l'enfant avait mal aux dents et a pleuré toute la nuit.
- Oui, et quoi encore ? N'étais-tu pas de fête hier soir avec tes amis de la
pelote ?
- Ceci, aussi, nous avons pas mal bu, et sommes revenus tard à la maison !
- Pour maintenant, je dois te dire que le chef est passé et qu'il m'a dit que
nous devions vérifier et corriger immédiatement les programmes. Que nous
n'étions pas ici participants de mascarade !
- Diable de patron ! Oui, mais, je ne suis pas bon pour travailler aujourd'hui.
J'ai très mal de tête !
- Laisse tout ; je vais te remplacer mais avant, tu dois m'expliquer comment tu
as conçu les programmes.
Tout de suite, Pitxu lui explique comment il a écrit
les programmes. Il a fait beaucoup d'erreurs : de les corriger sera un grand
travail. Puis, Pitxu, sur sa chaise, s'endort lentement.
Ximun, par contre, devant son écran, corrige tous les
programmes, en pensant que Pitxu n'est vraiment pas
fiable !
Ürhentzea
Heben, üküratzen da gure lana.
Heltübada,
hüts hanitx baratzen dira lauetan
hogei horrialde hoietan. Apal izan behar da, mintzaje sakon eta eder horren
ondoan eta gure bürasoen aintzinean. Nola sortü eta ekintü
den euskara, ahokaz, euskaldunen artean, hau da miragarri. Hain zehatz, hain
argi, hain arin, hain goxo.
Menteak zeharkatü dütü eta kültüra eder eta berezi
bat hazi dü, eta orai artino, biziarazi.
Orai, Euskal Herriko jentea, bere jardespenen
aintzinean da. Utziko
dü hiltzera hizkuntza ?
Edo, bizidün oroek,
indar berri bateki, arrahartüko düea bürasoen ützitea
esküetan, arraheda dadin euskara gure
probintzietan. Xüberotarra
ez da hanitx idatzi izan : kantore, pastorala,
libürü zonbait, hiztegi eder elibat
badira. Bena nahi badügü bizi
etxeki, eta gure haurrer utzi, bide berriak ere behar dütügü erabili : ordenagailuen lagüngoa badügü aijago eta habotxe idazteko, e-mezuez algar hitzegiten
ahal dügü ürrün izaitez ere bata bestetik,... hanitx egiten ahal
dügü gailü berri hoieki.