Hogeitahamarhirugerren Ikasgeia
1.Hiztegia
terresta : action de trainer, de se trainer |
|
üngürüan : autour |
harxilo, karbe : grotte |
leze : gouffre |
huilan : prčs, ŕ proximité |
huilantü : s'approcher |
huilantik : de prčs |
ere : aussi |
korpitz : corps |
parte : partie (d'un tout) |
oritü : se rappeler |
estomaka : estomac |
gibel : foie |
erxe : instestin |
behatü : écouter |
eritarzün : maladie |
kontü : compte |
züntzür : gorge |
sükar : fičvre |
egiazki : vraiment |
hagin : dent |
dentista, hortzgin : dentiste |
bedezi, sendagile, mediku :
médecin |
dentistegi : cabinet du dentiste mirail : miroir |
errota : roue |
txorrotx : aiguisé |
oihü : cri |
erremedio : reméde |
ospitale : hôpital |
operatü : opérer |
geroztik : depuis, aprčs |
sendotü : guérir |
kasü egin : faire attention |
2.Aditza
Balintza (conditionnel)
Nor
Oraialdia
-->zü |
-->hi |
||
Je serais |
Nintzate(ke) |
Nündükezü |
Nündükek |
Tu serais |
Hintzate(ke) |
||
Il serait |
Lizate(ke) |
Lükezü |
Lükek |
Nous serions |
Ginate(ke) |
Güntükezü |
Güntükek |
Vous seriez (sing.) |
Zinate(ke) |
||
Vous seriez (plur.) |
Zinate-e(ke-e) |
||
Ils seraient |
Lirate(ke) |
Lütükezü |
Lütükek |
Ustekoa (suppositif)
Nor
Oraialdia
|
Oraialdia |
|
Ni |
|
Jiten banintz, jin banintz (Si j’arrivais, si j'étais arrivé) |
Hi |
|
bahintz |
Hura |
|
balitz |
Gü |
|
bagina |
Zü |
|
bazina |
Züek |
|
bazinae |
Hurak |
|
balira |
Anaia heltü balitz,
familia oro bildü
lizate mahainen üngürüan.
Si le frčre était arrivé, toute la famille serait réunie autour de la
table.
Ikastolara joan bahintz, ez hinzate
hor egün orotan terresta.
Si tu avais été ŕ l'école, tu ne serais pas lŕ ŕ traîner toute la journée.
Haien ikustera joaiten bagina, irus lütükezü gure
ukeitez. ( ->zü)
Si nous allions les voir, ils seraient contents de nous avoir.
Sartzen banintz harxilo hortan, ez nündükezü
elkitzen ahal segür ere. ( ->zü)
Si je rentrais dans cette grotte, je ne pourrais certainement plus sortir.
Zühain hartara hüilantü bazina, segür ere erori
zinate leze barnen.
Si vous vous étiez approché de cet arbre, vous seriez tombé sűrement dans le
gouffre.
Zer lizateke Euskal Herria pilotarik
gabe : que serait le pays basque sans pilotari. (" Laida pilotaria " kantorean)
3.Gramatika erreglak
Nombres cardinaux :
- jusqu'ŕ mille, les unités s'unissent par eta (qui
s'abrčge souvent en 'ta') :
Hiruetan hogei ta zazpi : 67
Hiru hogei ta zazpi : 67
Ehün eta berrogei ta hamazazpi : 157
- au dessus de mille :
mila berrehün eta hogei ta hamalau
: 1234
Les nombres cardinaux se conjuguent :
Laua : le chiffre 4
Seia : le numéro 6
Agorrilaren hamabostean :
au quinze aoűt
Combien de fois : bostetan : cinq fois
Hiruetan zazpi : 7
multiplié par 3
Bostekoan dago : il reste
au numéro 5
Hirukea : carte ŕ jouer 3
Nombres ordinaux :
Formes particuličres : lehen : premier ; azken : dernier ; heren :
troisičme
Pour les autres on ajoute -gerren : ehüngerren ikaslea : le centičme
élčve
4.Aritzeak
Eritarzünak
Badakizü gure korpitzak zonbait parte dütün ? |
Savez-vous combien de parties a le corps ? |
Bai, ez dakit orok bena oritzen
nüzü, badüala : |
Oui, je ne les sais pas toutes mais je me rappelle qu'il a : |
Bihotza, birikak, estomaka, gibela, erxeak eta bestik... |
le cśur, les poumons, l'estomac, le foie, les intestins et le reste |
Ados, beha zite
orai :
gorputzeko parte bakotxak
bere eritarzünak badütü. |
D'accord, écoutez maintenant : chaque partie du corps a ses propres
maladies. |
Ordüan, elki kontüa zonbait eritarzün diren lür hontan. |
Alors, calculez combien de maladies il y a sur cette terre. |
Beharere, ez dira
orok gaixtoak. |
Heureusement, elles ne sont pas toutes mauvaises. |
Tzüntzürreko min zünüalari, sükarra
hanitx goititü zaizün |
Quand vous aviez mal de gorge, la fičvre vous était montée |
Eta, egiazki gaixki egon zinen lüzaz.
|
Beaucoup et, vraiment vous étiez resté mal longtemps. |
Beste behin hagineko
min bazünüan. |
Une autre fois, vous aviez mal ŕ une molaire. |
Izan zinen dentistategila |
Vous étiez allé chez le dentiste. |
Han, sendagileak zure hortzer sogin zitzezün mirail ttipi bateki. |
Lŕ, le docteur regarda vos dents avec un petit miroir. |
Eta gibeleko hagina gastatzen ari zela erran zizün. |
Et, il dit que la molaire de derričre commençait ŕ se gâter. |
Ordüan, hartü zizün errota txorrotxa eta hasi ondoan
ahoan, zer mina ukhen zünüan eta |
Alors, il sortit la roulette et une fois commencé, que vous aviez eu mal
et |
zer oihü ederrak egin zünütüan !! |
quels beaux cris vous aviez poussés !! |
Ene leküan izan bazina, ez zindake harro
izan. |
Si vous aviez été ŕ ma place, vous n’auriez pas été fičre. |
Bada gaitzago. Behin, ene adixkide
Kattalin eri egon züzün. |
Il y a pire. Une fois, mon amie Kattalin resta
malade. |
Sabeleko mina ez beitzeion igaraiten erremedioekilan, joan züzün ospitalila.
|
Le mal au ventre ne lui passant pas avec les médicaments, elle alla ŕ
l'hôpital. |
Han, medikuak operatü
zizün eta elki ziozün gibel
puxka bat. |
Lŕ, le médecin l'opéra et lui enleva un morceau de foie. |
Geroztik, sendotü düzü bena janariari kasü egiten dizü
ez beitü orotarik jaten ahal. |
Depuis, elle a guéri mais elle doit faire attention car elle ne peut
manger de tout. |
Jainkoari esker, ez dizügü holakorik üken etxen. |
Grâce ŕ Dieu, nous n'avons rien eu de semblable ŕ la maison. |
Orai artino, osagarri huna ükhen beitügü. |
Jusqu'ŕ présent, nous avons eu une bonne santé. |
Ailedi beti hola ! |
Qu'il en soit toujours ainsi ! |